Najlepsze łaty pod blachę na rąbek powinny być wykonane z wysuszonego drewna iglastego o wymiarach 32×100 mm (dopuszczalne są łaty o wymiarach 40x 60mm o zagęszczonym rozstawie), zaimpregnowanego przeciwko grzybom i owadom, o wilgotności poniżej 20%, co zapewnia odpowiednią stabilność i wytrzymałość konstrukcji. Wybór odpowiednich łat stanowi fundament prawidłowego montażu każdego pokrycia dachowego, w tym blachy na rąbek. Prawidłowe przygotowanie podkonstrukcji decyduje o trwałości, szczelności i estetyce całego dachu. Odpowiednie łaty zapewniają solidne podłoże dla blachy i umożliwiają właściwą wentylację przestrzeni dachowej. Zalecana wysokość kontrłaty przez Polskie Stowarzyszenie Dekarzy to 40×60 mm. Nie wolno używać impregnatów do impregnacji drewna które mają w sobie zawartość soli i innych środków niepożądanych ze względu na reakcje z blachą.
Jaka łata pod blachę na rąbek jest najlepsza?
Odpowiednio wysuszone drewno ma znaczenie dla stabilności całej konstrukcji dachowej. Drewno o zbyt wysokiej wilgotności z czasem wysycha, co prowadzi do jego kurczenia się, wypaczania, a w konsekwencji do deformacji łat. Deformacja negatywnie wpływa na całą powierzchnię dachu, ponieważ powoduje nieszczelności i uszkodzenia blachy na rąbek.
Wśród gatunków drewna iglastego najczęściej stosuje się:
- sosnę – charakteryzuje się dobrą wytrzymałością mechaniczną i stosunkowo niską ceną,
- świerk – lżejszy od sosny, ale równie trwały po odpowiedniej impregnacji,
- jodłę – cechuje się mniejszą ilością sęków i większą stabilnością wymiarową.
Wilgotność drewna to parametr determinujący przydatność materiału do konstrukcji dachowej. Optymalna wilgotność łat powinna wynosić między 15% a 20%. Wyższe wartości mogą skutkować:
- wypaczeniem elementów pod wpływem zmian temperatury,
- pękaniem podczas wysychania,
- większą podatnością na atak grzybów i pleśni.
Na rynku dostępne są łaty w różnych wymiarach na blachę trapezową i inne, ale dla blachy na rąbek stojący najczęściej wykorzystuje się:
- łaty o przekroju 32×100 mm – do lekkich pokryć i mniejszych rozstawów krokwi,
- łaty o przekroju 40×60 mm – do cięższych blach i większych rozstawów krokwi,
- łaty o przekroju 30×50 mm – rozwiązanie pośrednie, często stosowane w standardowych konstrukcjach.
Impregnacja stanowi niezbędny element przygotowania łat. Zabezpiecza drewno przed:
- grzybami,
- pleśnią,
- owadami,
- ogniem (w przypadku zastosowania specjalnych impregnatów ognioochronnych).
Łaty przybijane do kontrłat lub bezpośrednio do krokwi muszą spełniać odpowiednie normy, takie jak PN–EN 14081–1, która określa wymagania dla drewna konstrukcyjnego. Certyfikowane drewno z kontrolowanych źródeł posiada oznaczenia klasy, co gwarantuje odpowiednią jakość materiału używanego na placu budowy.
Jak grubość blachy wpływa na wybór łat?
Grubość blachy na rąbek bezpośrednio determinuje wybór łat – cieńsze blachy wymagają gęstszego rozstawu łat, natomiast grubsze blachy pozwalają na zwiększenie odstępów między łatami, co wpływa na całkowitą ilość potrzebnego materiału. Musimy pamiętać o blachach miękkich – szlachetnych, takich jak miedź, tytan cynk, aluminium. Wówczas najlepiej sprawdzają się łaty suche, certyfikowane o wymiarach 32×100 mm przy mocno zagęszczonym rozstawie.
Sztywność blachy i rozstaw łat są ze sobą ściśle powiązane. Im cieńsza blacha, tym mniejsza jej sztywność i większa podatność na odkształcenia pod wpływem obciążeń (śnieg, wiatr, obciążenia eksploatacyjne). Dla zapewnienia odpowiedniego podparcia cienkiej blachy niezbędne jest zagęszczenie rozstawu łat.
Tabelaryczne zestawienia zalecanych rozstawów przygotowuje się w zależności od:
- rodzaju pokrycia dachowego,
- strefy obciążenia śniegiem,
- strefy wiatrowej,
- kąta nachylenia dachu.
Zbyt rzadki rozstaw łat dla cienkiej blachy prowadzi do:
- odkształceń powierzchni dachu,
- falistości pokrycia,
- powstawania nieszczelności w miejscach łączeń,
- osłabienia odporności na poderwanie przez silny wiatr.
Z ekonomicznego punktu widzenia wybór grubszej blachy czasem zrównoważy zwiększony koszt materiału poprzez oszczędność na łatach i robociźnie związanej z ich montażem. Odporność konstrukcji dachowej na obciążenie śniegiem i wiatrem zależy od:
- prawidłowego rozstawu łat,
- jakości materiałów,
- sposobu w jaki montaż paneli odbywa się na dachu,
- grubości blachy.
W najniższych i najwyższych punktach dachu (kalenica czy okap) zaleca się zagęszczenie rozstawu łat niezależnie od grubości blachy, gdyż zwiększa to odporność pokrycia na poderwanie przez silny wiatr.
Jaki rodzaj drewna jest odpowiedni na łaty pod blachę na rąbek?
Na łaty pod blachę na rąbek najodpowiedniejsze jest drewno iglaste (sosna lub świerk), klasy minimum C24, wysuszone do wilgotności 18–20%, poddane ciśnieniowej impregnacji środkami grzybobójczymi i zabezpieczającymi przed ogniem, co zapewnia długotrwałą stabilność wymiarową i odporność na warunki atmosferyczne.
Klasy wytrzymałości drewna konstrukcyjnego odgrywają zasadniczą rolę przy wyborze materiału na łaty. Europejska norma EN 338 definiuje klasy wytrzymałości, z których dla konstrukcji dachowej najodpowiedniejsze są:
- C24 – standardowa klasa dla łat dachowych, zapewniająca dobrą wytrzymałość przy zachowaniu ekonomicznej ceny,
- C27 – podwyższona wytrzymałość, zalecana dla obszarów o większych obciążeniach śniegiem,
- C30 – wysoka wytrzymałość, stosowana w trudnych warunkach klimatycznych lub przy skomplikowanych konstrukcjach.
Proces suszenia drewna wpływa bezpośrednio na jego jakość jako materiału konstrukcyjnego. Drewno suszone komorowo charakteryzuje się:
- równomiernym rozkładem wilgotności w całym przekroju,
- mniejszą podatnością na odkształcenia,
- zwiększoną odpornością na atak biologiczny.
Porównując drewno iglaste z liściastym, to pierwsze zdecydowanie lepiej sprawdza się w zastosowaniu na łaty pod blachę na rąbek dzięki mniejszej gęstości, co przekłada się na niższą wagę konstrukcji, mniejszej nasiąkliwości, łatwiejszej obróbce oraz korzystniejszej relacji ceny do właściwości mechanicznych.
Jakie są metody impregnacji drewna na łaty?
- Impregnacja ciśnieniowa – najskuteczniejsza metoda, zapewniająca głębokie wniknięcie środka ochronnego w strukturę drewna.
- Impregnacja zanurzeniowa – tańsza alternatywa, ale o mniejszej skuteczności.
- Impregnacja natryskowa – najmniej skuteczna, stosowana często jako uzupełnienie po przycięciu elementów.
Wybierając drewno na łaty, należy zwrócić uwagę na jego certyfikaty i znaki jakości, takie jak:
- znak CE – potwierdzający zgodność z europejskimi normami,
- certyfikat FSC lub PEFC – gwarantujący, że drewno pochodzi z odpowiedzialnie zarządzanych lasów,
- deklaracja właściwości użytkowych (DoP) – dokument określający podstawowe charakterystyki produktu.
Czy kontrłaty są konieczne dla blachy na rąbek?
Kontrłaty są niezbędnym elementem przy montażu blachy na rąbek, ponieważ tworzą szczelinę wentylacyjną między membraną a pokryciem dachowym, co zapobiega kondensacji pary wodnej, przedłuża żywotność materiałów i zwiększa efektywność energetyczną całego dachu.
Podstawowa funkcja kontrłat w konstrukcji dachu polega na stworzeniu przestrzeni wentylacyjnej, która umożliwia:
- odprowadzanie wilgoci z warstw dachu,
- wyrównywanie temperatur pomiędzy wnętrzem a zewnętrzem,
- przedłużenie żywotności materiałów konstrukcyjnych i wykończeniowych.
Brak kontrłat w konstrukcji z blachą na rąbek prowadzi do poważnych konsekwencji, takich jak:
- zawilgocenie warstw izolacyjnych,
- rozwój pleśni i grzybów na ruszcie drewnianym złożonym łat,
- korozja elementów metalowych, w tym samej blachy,
- zmniejszenie skuteczności izolacji termicznej.
W praktyce rozróżniamy dwa podstawowe typy konstrukcji dachowej.
- Dach wentylowany – z warstwą kontrłat zapewniającą przepływ powietrza.
- Dach niewentylowany – bez warstwy wentylacyjnej, stosowany głównie w dachach płaskich.
Dla blachy na rąbek stojący zawsze zaleca się konstrukcję dachu wentylowanego. Niektórzy producenci blach montowanych w systemie rąbka stojącego (click) dopuszczają montaż na tzw. matach separacyjnych – makaron.
Jak kontrłaty zapewniają wentylację pod powierzchnią blachy?
Kontrłaty zapewniają wentylację, tworząc kanał powietrzny o wysokości 3–4 cm między membraną dachową a łatami, umożliwiając swobodny przepływ powietrza od okapu do kalenicy, co efektywnie odprowadza wilgoć i nadmiar ciepła spod powierzchni blachy, zapobiegając kondensacji pary wodnej.
Zasada działania wentylacji dachowej z wykorzystaniem kontrłat opiera się na fizycznym zjawisku konwekcji naturalnej. Proces ten przebiega następująco.
- Powietrze wpływa przez szczeliny wentylacyjne przy okapie.
- Ogrzewa się pod blachą, co powoduje jego wznoszenie.
- Wypływa przez otwory wentylacyjne przy kalenicy.
Zjawisko kondensacji pary wodnej pod blachą stanowi poważny problem w przypadku niewłaściwej wentylacji. Kontrłaty przeciwdziałają temu zjawisku poprzez:
- umożliwienie odprowadzenia wilgoci z warstw dachu,
- wyrównanie temperatur pomiędzy warstwami,
- zapobieganie tworzeniu się punktu rosy na spodzie blachy.
Znaczenie dla prawidłowej wentylacji mają otwory wentylacyjne przy okapie – pozwalające na napływ świeżego powietrza, szczelina wentylacyjna utworzona przez kontrłaty – zapewniająca swobodny przepływ powietrza oraz otwory wentylacyjne przy kalenicy – umożliwiające odpływ ogrzanego, wilgotnego powietrza. Prawidłowo wykonana wentylacja pod blachą na rąbek może obniża temperaturę poddasza w upalne dni o kilka stopni Celsjusza.
W jaki sposób kontrłaty chronią blachę na rąbek przed wilgocią?
Kontrłaty chronią przed wilgocią tworząc dystans między membraną dachową a pokryciem z blachy, co umożliwia odprowadzanie pary wodnej i ewentualnych przecieków, a także wysychanie zawilgoconych elementów konstrukcji, skutecznie minimalizując ryzyko powstawania pleśni, grzybów i korozji metalowych elementów.
Zachęcamy do przeczytania naszego artykułu zawierającego szczegóły montażu paneli dachowych na rąbek stojący, w którym objaśniamy również prawidłowe wykonanie kontrłat i pełne deskowanie. Zapraszamy też do przejrzenia naszej oferty blachy na rąbek, obejmującej:
Zobacz podobne
